Akya balığı, Lichiidae familyasından uskumrugillerden, küçük pullu bir balık türüdür. Bazı yörelerde çıplak, çatal kuyruk, liça balığı, leka balığı, hanım balığı gibi isimlerle anılır.
Yurdumuz sularında 1 metre boy ve 30-35 kilo ağırlığa ulaşsa da en çok 180 cm boya ve 60 kg ağırlığa sahip olabilir. Akya balığı, yumuşakçalar, kabuklular ve küçük balıkları yer. Aynı zamanda kıyıya yakın deniz diplerinde küçük sürüler halinde dolaşır. Yetişkin olanları yalnız gezmeyi tercih ederler.
Çok güçlü, mücadeleci ve yırtıcı bir balık türü olan akya balık sürülerine acımasızca saldırır, yemese de öldürür. Bu özelliğiyle lüfere benzer. Aç olduğunda sadece balıklara değil, kalamar ve karideslere de saldırmaktadır. Geçmişte gece karanlığında kuvvetli ışıklarla balığı kabartmak gibi yanlış ve yasak avlanma teknikleri ile aşırı avlanmış ve sayıları çok azalmıştır. Bu yüzden akya balığı nesli tükenme tehlikesi vardır. Günümüzde alınan önlemlerle bu durum azalmış ama balık sayısında önemli bir artış yaşanmamıştır.
Görünüşü lüfere benzediği için balıkçılar akya balığını genellikle kofananın irisi diye satarlar. Akya balığının üreme dönemleri Nisan ayı ortalarından Haziran ayı sonuna kadar ilkbahar boyunca sürer. Akya balığı ömrü ortalama 14 yıl kadardır.
Vücut tipi elipse yakın oval ve yanlardan basıktır. Sırt kısmı mavi veya yeşil-kahverengi, karın bölgesi gümüş renktir. Genç akya balıklarının vücutlarının yanlarında kahverengi bantlar bulunabilir. Akya balığının vücuduna çok iyi işlemiş küçük pulları vardır, adeta pulları yokmuş gibi durur. Bu sebepten akya balıkları bazı bölgelerde çıplak balık veya pulsuz balık diye isimlendirilir. Baş bölgesinde pul olmayan akya balığının sırt yüzgeci iki tanedir. Birinci sırt yüzgeci sekiz dikenden oluşur ve balığın başına yakın ilk diken ileri dönüktür. Bu dikenler akyaları diğer balıklardan ayıran karakteristik özelliklerinden biridir.
Büyük bir başı ve ağzı olan akyanın alt çenesi üsttekine göre daha uzun olup gözleri normal boyutlardadır. Akya balığının zımparayı andıran dişleri bulunmaktadır. Bu dişler olta takımını kesecek kadar güçlü olmasa da ciddi oranda yıpratabilir. Dilinde ve damak kısmında avı tutmaya yarayan geriye dönük dişleri (vomer) vardır.
İkinci sırt yüzgeci ile anal yüzgeci aynı hizadan başlar ve uçları siyaha yakındır. Bu siyahlık diğer yüzgeçlerinin uçlarında da görülebilir. Kuyruk yüzgeci çatallıdır. Akyanın çok belirgin olan yanal çizgisi en ayırt edici özelliklerindendir. Solungaç kapağından başlar, göğüs yüzgecinin ucuna kadar sırta paralel gider, bu noktada sert bir kavisle karın bölgesine doğru göğüs yüzgecinin altına kadar iner, tekrar yükselip kuyruğa kadar düz olarak gider. Son derece çevik, atik ve kıvrak bir balık olan akya balığı sağa, sola, ileri ve geri ani hareketler yapabilir.
Akya Balığı Nasıl ve Ne Zaman Avlanır?
Yaz mevsimi ortalarından itibaren, özellikle Temmuz-Eylül ayları arasında avlanan akya çok zor bir balıktır. Ege ve Akdeniz sahillerinde ava çıktığınızda ufak balıkların hareketlendiğini görürseniz oradan bir akya balığı geçtiğini anlayabilirsiniz. Kaşık takımı ya da uzun kamışla avlanması zor ve zahmetlidir. Çünkü akya balığı tehlike sezdiği anda ortadan kaybolur.
Akya avı doğal veya suni yem kullanarak yapılabilir. Doğal yem olarak akyem sınıfından uskumru, iri sardalya, kefal, lüfer gibi balıklar canlı veya ölü olarak kullanılabilir. Zevkli ve verimli bir av geçirmek istiyorsanız canlı yem kullanmanız daha iyi bir tercihtir. Ölü kalamar da akya avında kullanılabilen bir yemdir. Akya balıkları sığ bölgelere giderek oradaki yavru balıklara saldırdığı için kıyıdan bırakma takımlarla, yemleme ve atıp çekme ile yakalanabilir.
Ağır bir balık olan akya balığı için kaliteli malzemeler kullanmanızı öneririz. Aynı zamanda onu sudan çıkarmak da kolay olmayacaktır. Akya balığı yakalandığında kontrolü ele geçirmeye ve hemen kurtulmaya çalışır. Bu noktada kontrolü sağlamak için oltayı boşa çıkarmadan gergin tutmalısınız. Akya ani bir hareketle takımı boşa çıkarabilir.
Akya Balığı Nerede Yaşar?
Akya balığı ülkemizde Ege ve Akdeniz'de yaşar ancak Batı Hint Okyanusu, Atlantik Okyanusu, Arap Denizi ve Basra Körfezi'nde de rastlanır. Çoğu zaman denize dökülen nehir ağızlarına da girerek yavru balıklarla beslenir. Buralar akya avlamaya çalışan meraklılar için uygun yerlerdir. Kıyıda oturup denizi seyredenler veya balık avlamaya çalışan amatör balıkçılar bazen balıkların arasına fırtına gibi dalan suları sıçratarak yavru balıklara saldıran iri balıklar görebilirler. Bu balıklar eğer barakuda değilse genelde akya veya yakın akrabalarıdır. Kıyılara sokulup saldırdığı zamanlarda o civarda avlanan amatörler balıkçıların oltalarına da yakalanırlar.
Akya Balığı Faydaları Nelerdir?
Akya balığı yüksek oranda omega-3 içerir. Bu özelliği sayesinde faydaları çoktur. Akya balığı, kötü kolesterolü düşürür ve iyi kolesterolü yükseltir. Bu yüzden kalp krizini ve obeziteyi önleyici bir etkisi bulunmaktadır. Yüksek tansiyonu düşüren ve tansiyonu dengelemeye yardımcı olan bir balık türüdür. Haftada iki veya üç kere tüketilmesi tavsiye edilir. Genellikle akya balığı çorba veya tavada kızartma yapılır.
