Papalina (çaça) balığı Clupeidae familyasından küçük bir deniz balığı olup bilimsel adı Sprattus sprattus'tur. Ilıman ve az soğuk olan denizlerde yaşar. Dünya'da Norveç ve Portekiz gibi Avrupa sularında; ülkemizde ise Karadeniz, Marmara ve Ege denizinde çaça (papalina) balığına rastlanır. Ege Bölgesinde papalina şeklinde isimlendirilir. Yüzeye yakın büyük sürüler halinde dolaşıp bazen dibe yakın da gezebilirler. Çaça balığının ortalama boyu 7-8 cm olmasına rağmen Kuzey Batı Karadeniz'de 12-13 cm uzunluğa ulaşabilir.
Kılçığı zor temizlenen çaça balığının eti de lezzetsiz olarak bilinmektedir. Bu yüzden ticari değeri yoktur. Buna karşın ekonomik değeri yüksek olan uskumru, palamut, torik gibi balıklar için yem olarak kullanılır. Ayrıca balık yemi olarak balık unu fabrikalarına da satılır.
Çaça balığı yanlardan yassı olup, görünüşü füze biçimindedir. Pulları iri olup gövdesine iyi yapışmamıştır. Alt çenesi üst çenesine doğru kıvrık olan balığın küçük bir ağzı vardır. Dişleri yoktur. Çaça balığının gözleri büyük, kafası ise gövdesine göre normal boyuttadır. Sırtı lacivert, mavi ve yeşil, yanları gümüş rengi, karnı ise beyazdır. Tek sırt yüzgeci vardır. Göğüs, karın ve anüs yüzgeçleri küçük olup kuyruk yüzgecinin büyüklüğü gövdesiyle uyumludur. Çaça balıklarının yüzme keseleri vardır ve yanal çizgileri belirgindir. Karın yüzgeci, sırt yüzgecinin ön kısmı ile aynı hizadadır. Yapı itibariyle narin olan çaça balıkları pelajik balıkların en küçüklerindendir.
Sürü halinde giderken ani dönüş yaptıklarında suyun içinde dahi pul dökebilirler. Palamut, uskumru, lüfer gibi balıklara karşı iri bir balık görünümü verebilmek için birbirlerine çok yakın yüzerek korunmaya çalışırlar. Kendilerine yapılan bir saldırı anında suya pullarını bırakıp saldıran balığı yanıltırlar.
Ocak ayında sürüler halinde İstanbul Boğazı'na girip oradan Marmara denizine geçerler. Mayıs ayında ise Marmara'dan Karadeniz'e geçiş yaparak göçlerini tamamlarlar. Soğuk sulara dayanıklı oldukları için Marmara'ya en son göç eden balık türlerindendir.
Çaça (papalina) balığı görünüş olarak sardalya, hamsi ve ringa balığına çok benzemektedir. Rengi ve başı hamsi ile aynı olduğu için bazı kötü niyetli balıkçılar tarafından hamsinin içine karıştırılarak satılabilirler. Bu durum hamsi balığından alınan lezzetin bozulmasına neden olmaktadırlar. Çaça balığı; sardalya balığı ile de karıştırılmaktadır. Ancak çaça balığının pulları, daha ufak ve daha çoktur. Solungaç kapakları ise parlaktır. Çaça balığı, ringadan daha yaygın bir balık türü olup aralarında renk farkı vardır.
Çaça balıkları, yumurtalarını kıyıya yakın bırakmaktadır. Yumurtaları ringa balığının yumurtaları gibi su yosunlarına yapışmaz. Olta balığı olmayan çaça balığının olta ile avlanması diğer balıklara göre daha zordur. Kör gözlü hamsinoz ağı ile avlanması çok daha kolay olmaktadır.
Çaça (Papalina) Balığının Faydaları Nelerdir?
Çaça balığının küçük boyutuna göre insan sağlığı için oldukça önemli faydaları bulunmaktadır. Vitamin açısından zengin olan eti %12-13 civarında yağ içerir. Kalsiyum, magnezyum gibi mineraller açısından da zengindir. Bunun yanı sıra tüm balıklarda olduğu gibi D ve E vitamini açısından oldukça önemli değerlere sahiptir. Gümüş rengi pulları ve açık gri eti vardır. Bu et Kuzey Avrupa'da konserve yapımında kullanılır. Çaça (papalina) balığı fırında, kızartma, ızgara ve salamura yapılarak tüketilebilir.
