Lüfer balığı Latince Pomatomus Saltatrix, Perciformes familyasına ait bir balıktır. Dünyada neredeyse tüm denizlerde yaşayan lüfer balığı ülkemizde de tüm denizlerde avlanabilir. Boğazın incisi lüfer olarak bilinir ve İstanbul ile özdeşleşmiş bir balıktır. Ülkemizdeki ekonomik değeri en yüksek ilk üç balık arasındadır.
Lüfer Balığı Özellikleri Nelerdir?
Lüfer balığının iri bir kafası ve orta sivrilikte bir burnu bulunur. Öne doğru çıkıntılı güçlü bir alt çenesi olan lüfer, bu güçlü çeneyi ve keskin dişlerini kullanmaktan çekinmeyen yırtıcı bir balıktır. İki adet sırt yüzgeci ve çatallı bir kuyruğu vardır. Neredeyse düz bir yan çizgisi bulunan lüferin yan çizgisinde 95 - 100 kadar pul vardır. Rengi sırt bölümünde koyu mavi, karın bölgesinde gümüş-beyaz tonlardadır. Lüferin boyu 1 metreye, ağırlığı ise 12 kiloya kadar çıkabilir. Bilinen en büyük lüfer balığı 1972 yılında Amerika’nın Kuzey Carolina açıklarında yakalanmıştır ve 14,4 kilo ağırlığındadır.
Son derece saldırgan olan lüferin kendi cinsine ve kendinden daha büyük balıklara da saldırdığı görülmüştür. Yavruyken dipte yaşar ve yengeç, karides, plankton gibi canlılarla beslenir. Genç lüferler yüzeye yakın bölgelerde bulunur ve boyutuna göre hamsi, istavrit, zargana, izmarit, kolyoz ve kefal gibi balıklarla beslenir. Sürüler halinde avlanan lüfer temiz ve bol oksijenli sularda yaşar. Aç olmasa bile küçük balıklara saldırıp öldürebilir.
Lüfer Balığı Ne Zaman Tutulur?
Lüfer, Mayıs ayının sonunda üreme dönemine girer ve haziran ayının ortasına kadar bu süreç devam eder. Bu dönemde bir kaç defa yumurtlayabilir ve toplamda 2 milyona yakın yumurta bırakabilir. Lüfer balığı her mevsim görülebilir ancak çoğunlukla göç etmeye başladığı sonbahar aylarında avlanır. Eylül ayında henüz küçük olan lüfer, ekim ayında olgunlaşarak özellikle İstanbul Boğazı çevresinde en lezzetli halini alır. Lüferin en lezzetli ve en verimli olduğu dönem Eylül başı ile Kasım sonu arasıdır.
Lüfer Avı Nasıl Yapılır?
Marmara'ya göç ederken gırgır ve dip ağları yöntemiyle; Karadeniz'e göç esnasında ise dalyan avlanma yöntemiyle ticari lüfer avı yapılabilir. Kışı geçirmek için göç ettiği esnada zokalarla donatılmış oltalar, mantarlı olta, kaşık, mavruka gibi yemsiz oltalar sayesinde amatör lüfer avı yapılabilir. Ancak bu yöntemler daha çok spor ve eğlence amaçlı avlar içindir. Lüfer, tekneden ve kıyıdan klasik dip oltaları veya rapala ile avlanabilir. Tekne avlarında yem önemli değildir ancak kıyı avcılığında istavrit ve zargana kullanılabilir.
Lüfer Balığı Boyu Türleri Nelerdir ?
Lüfer dünyanın her yerinde sadece lüfer yani bluefish olarak adlandırılsa da ülkemizde boylarına göre farklı isimler almıştır. Lüferin boyları ve isimleri arasında geçmişten beri farklı görüşler mevcuttur. En bilinen sınıflandırma şekli aşağıdadır;
12 cm ye kadar olanlara Defne Yaprağı
13-17 cm arasındakilere Çinekop
18-25 cm arasındakilere Sarıkanat
28-35 cm boyutlarında olanlara Lüfer
35-50 cm arasında olanlara Kofana
50 cm den büyük olan lüfere Sırtıkara ismi verilmektedir.
Ülkemizde geçmişte daha sık görülen Sırtıkara boyutuna günümüzde nadiren rastlanmaktadır. Lüfer balığının 28 cm’den daha küçük Çinekop ve sarıkanat çeşitlerinin avlanması ve satışı yasaktır. Bunun sebebi aşırı avlanma nedeniyle soyunun tükenme noktasına yaklaşmasıdır.
Lüfer Balığı Göç Dönemi
Lüfer göç eden bir balıktır. Sular soğuduğunda ılık bölgelere doğru göç eder. Yurdumuzda göç o kadar hızlıdır ki Haziran ayının ilk haftası bittiğinde tamamlanmış olur.
Göç sırasında tutulan lüfer yağsız ve daha az lezzete sahiptir. Lüfer göç zamanında Marmara ve boğazda bazı bölgelere yumurta bırakarak geçer. Yaz mevsimini Karadeniz'de beslenerek geçiren lüfer ağustos ayının ortalarından itibaren boğazı takip ederek tekrar ılık sulara göç eder. Bu göç balığın boylarına göre belli bir sırayla gerçekleşir. İlk olarak lüfer göç eder daha sonra eylül ayının ortasından sonra kofana, en son çinekop gelir. Boğaz ve Marmara sularının tamamına yayılır ve yemlenmeye başlar. Balığın bol olduğu sezonlarda sahilden 3-5 metre ilerideki sığ sularda bile lüfer avlamak mümkün olabilir.
Lüfer Balığı Faydaları
Lüfer balığı özellikle B12 olmak üzere omega 3 ve omega 6 yağ asitleri, potasyum, fosfor, çinko, bakır ve sodyum mineralleri yönünden zengin bir balık çeşididir. Kalp sağlığı için tüketilmesi önerilen balık çeşitlerinden biri olup her yaşta düzenli olarak tüketilmesi önerilmektedir.
Lüfer Nasıl Pişirilir? Lüfer Tarifleri
Lüfer tava, ızgara ve fırında pişirilebilir. Fırında yapılacaksa kofana tercih edilmelidir, çünkü lüfer daha çok ızgaraya uygundur. Sarıkanat ve çinekop ise tavada daha lezzetli olur. Ama bunların dışında birçok pişirme şekli ve yemek çeşidi vardır. Lüfer buğulama, mantarlı lüfer, lüfer yahni, sarımsaklı lüfer, kâğıtta lüfer, fırında sebzeli lüfer, kekikli lüfer, lüfer güveç, çöp şiş lüfer bu yemeklerden bazılarıdır. Çok lezzetli bir balık olduğu için hiçbir malzemeye ihtiyaç duymadan hafif yağlı tavada ya da mangalda pişirilmesi bile ziyafet için yeterlidir.
