Günümüzde nesli tükenmiş dinozorlar olmasa da bir canlı var ki büyüklüğü ile onları aratmıyor. Mavi balina 30 metreyi geçen boyu ile şu an dünyanın en büyük hayvanı. Gerçek bir dev ancak bu yetmeyebilir. Gök balina olarak da bilinen bu canlı bir deniz memelisidir. Cetacea (balinalar) takımının Mysticeti (dişsiz balinalar) alt takımına dahil olup bilimsel adı Balaenoptera musculus olarak geçer.
Bu yazımızda sizlere mavi balina hakkında ilginç bilgiler aktaracağız.
Gök balina olarak da bilinen bu canlı bir deniz memelisidir. Cetacea (balinalar) takımının Mysticeti (dişsiz balinalar) alt takımına dahil olup bilimsel adı Balaenoptera musculus olarak geçer.
Mavi Balina Fiziksel Özellikleri
Mavi balinanın başı yandan yassı, üstten ise U şeklindedir. Oldukça büyük iki soluk deliği vardır. Bu deliklerden soluk verdiğinde 6 ile 12 metre yüksekliğe püskürtebilir. Boyun kısmından karnına kadar paralel uzanan 60 ile 90 kadar oluklar vardır. Bu oluklar sayesinde mavi balinanın boğazı inanılmaz derecede genişler ve beslenmesini kolaylaştırır. Bunların diğer işlevi de yüzerken su direncini azaltmasıdır.
Üstten mavi veya gri renkte görünen mavi balinanın kuyruğuna doğru incelen uzun bir gövdesi vardır. Sırt yüzgeci küçüktür ve genelde dalış yaptığı zaman görülebilir. Göğüs yüzgeçleri yaklaşık 4 metre uzunluktadır. Geniş ve üçgen biçimli olan kuyruk yüzgeci düz gri renktedir. Benekli bir sırt yapısı vardır ve ağzın ön kısmı kalındır. Hayvanın boynu beyazımsı bir renge sahiptir. Çok yumuşak olduğu için baş ve boyun bölgesi kolay darbe alabilir.
Bilinen en büyük dinozor Argentinosaurus türünün bile en fazla 90 tona ulaşabildiği tahmin edilmektedir. Devasa boyuttaki mavi balinaların ölçülmesi ise oldukça zordur. Gök balinalar bir bütün olarak değil ancak taşınabilir parçalar halinde ölçülmüştür. Tüm alt türlerini dahil edersek mavi balinaların uzunluk ortalaması yaklaşık 25 m ve ağırlık ortalaması yaklaşık 115 ton olur. Kayıtlara geçen en büyük mavi balinalar ise 45 metre uzunluğa ve 300 ile 450 ton ağırlığa sahiptir.
Kuzey Atlantik ve Antarktika'nın soğuk sularında diatom adlı mikroorganizmalar ile beslenen mavi balinaların gövdesi ince bir diatom tabakası ile kaplanır ve alt yüzeyi sarımsı yeşil ya da turuncumsu kahverengi bir renk aldığı görülür. Eski balina avcılarının gök balinalara kükürt dipli balina adını yakıştırmalarının sebebi de bu özelliktir.
Mavi Balinalarda Üreme
Erkek mavi balinalar 10 yaşlarında, dişiler ise 6 yaşında iken cinsel olgunluğa erişirler. Üreme dönemi sonbahardan kış sonuna kadar devam eder. 2-3 yılda bir ve yaklaşık bir yıllık gebelik süresi sonunda tek yavru doğururlar.
Yavru ortalama 16 m boya ve 20 ton ağırlığa ulaşıp sütten kesilme dönemine girene kadar 7 ay boyunca emzirilir. Emzirme dönemindeki yavru her gün yaklaşık 400 litre süt emer; ağırlığı günde 90 kg artarken, boyu da yaklaşık 4 cm uzar. Çok hızlı gelişim gösteren yavru mavi balinalar 7 ayda kendi başlarına yaşamlarını sürdürebilecek hale gelirler.
Mavi Balinalarda Toplumsal Yapı
Mavi balinalar kutup bölgeleri dışındaki tüm okyanuslarda yayılım gösterir. Çoğunlukla tek başına ya da anne-yavru çifti şeklinde yaşarlar. Beslenme bölgelerinde birkaç düzineye kadar dağınık topluluklar halinde bir araya gelebilirler.
Bireyler arasında çeşitli sesler çıkararak haberleşirler. Bunun dışında, su yüzüne sıçrama veya kuyruk çıkarma gibi davranışlar da sergileyebilirler.
Mavi Balina Türleri
Mavi balinalar üç alt türe ayrılmaktadır.
▪ B. musculus musculus: Kuzey Büyük Okyanus ve Kuzey Atlantik
▪ B. musculus intermedia: Antarktika çevresi ve Güney Okyanus
▪ B. musculus brevicauda: Güney Büyük Okyanus ve Hint Okyanusu
Bazı uzmanlar tarafından B. musculus indica adındaki Hint Okyanusu'na özgü bir başka tür de alt türlerden sayılır.
Mavi Balinaların Nüfusu
Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından tehdit altındaki türlerden olduğu kabul edilen mavi balinaların nüfusu, 2002 yılında yapılan bir araştırmaya göre 5000 ila 12000 arasında olduğu tahmin edilmektedir.
Mavi Balinanın Sesi
Gök balina, ispermeçet balinasından sonraki dünyanın en yüksek sesli hayvanıdır. Suda 155-180 desibellik (dB) ses çıkarabildikleri ölçülmüştür. Bunun havadaki karşılığı 89-122 dB'lik bir ses aralığına denktir. Bir havalı matkabın yaklaşık 100 dB'lik ses çıkardığı düşünülürse durumu daha iyi anlarız.
Bu kadar yüksek sesler çıkarabilmelerine karşın, insanların bu sesi algılamaları mümkün değildir. Çünkü:
Tüm mavi balina toplulukları 10-40 hertz (Hz) aralığındaki frekansta ses çıkarırlar. Bir insanın algılayabileceği en düşük frekans ise 20 Hz kadardır.
Gök balinaların seslenişleri genelde 10 ile 30 saniye arasında sürer. Sri Lanka açıklarında izlenen bazı gök balinaların ise iki dakika kadar sürebilen dört notadan oluşan şarkılar tekrarladıkları kaydedilmiştir.
Mavi balinaların neden seslendikleri bilim insanları tarafından henüz çözülememiştir. Bu konuda altı ihtimal üzerinde durmaktadır:
Bireyler arası mesafeyi korumak
Tür ve bireyleri tanımak
Beslenme, kur yapma, uyarı gibi bilgi aktarımı
Toplumsal düzenin korunması
Konum bilgilerinin aktarılması
Av kaynaklarının tespiti
Mavi Balina Ne Yer? Nasıl Beslenir?
Mavi balina, kril olarak adlandırılan küçük kabuklu canlıları yer. Beslenmek için ağızlarını açarlar ve deniz suyunu süzerler. Beslenirken kril ile beslenen küçük balıklar ve mürekkep balıkları da mavi balina tarafından yutulabilir. Sanılanın aksine balinalar insan yiyemez.
Çünkü balinaların boğazı herhangi bir insanı yutabilecek boyutta değildir. Yani balinaların insan yiyebilmesi için ilk önce parçalamaya yarayacak dişlere sahip olması gereklidir.
Mavi balinaların yemek boruları boyutlarına göre oldukça küçüktür. Bu özellikleri çok daha az besin tüketerek hayatta kalmalarını sağlar. Yılın 7-8 ayını hiçbir şey yemeden geçirebilirler. Araştırma ve gözlemler sonucunda sadece yaz mevsiminde beslendikleri tespit edilmiştir.
Beslenme sezonu boyunca gök balina günde 2-4 ton arası ortalama 40 milyon kril tüketebilir. Besin bulunurluğu mavi balinaların denizlerdeki dağılımını belirleyen temel unsurdur. Bulabildikleri en yoğun kril sürüleri ile beslenmeyi tercih ederler. Kriller fitoplanktonlarla beslenmek için geceleri yüzeye doğru günlük göç ederler. Balinalar da krilleri avlamak için bu göçü izlerler. Bu nedenle hem kıyıya yakın sularda, hem de açık denizde görülebilirler.
Mavi balina Neden Göç Eder?
Mavi balinalar ilkbahar aylarında besin açısından oldukça verimli olan kutuplara doğru mevsimsel olarak göç ederler. Sonbaharda ise buzlar arasında sıkışmamak, daha az enerji tüketmek ve üremek için tropik altı bölgelere geçerler. Mavi balinalar güçlü ve hızlı yüzücülerdir. Normalde saatte 20 km hızla yüzerler ancak gerektiğinde 50 km hıza çıkabilirler.
Mavi Balina Ne Kadar Yaşar?
Kambur balinaların ortalama ömrü 45 - 50 yıldır. Katil balinalar ise 25 - 30 yıl yaşarlar. Mavi balinaların diğer balina türlerine göre çok daha fazla yaşayabildiği düşünülmektedir. Mavi balinanın ömrü 80 yıl olarak tahmin etmektedir ancak bugüne kadarki en uzun kayıtlı çalışma 43 yılı kapsamaktadır.
Mavi balinaların karaya vurması çok nadir bir olaydır ve yunuslarda gözlenen toplu karaya vurmalar hiç görülmemiştir. Doğal düşmanları ise insanlar ve katil balinalardır.
