İngilizce razor clam olarak adlandırılan bazı sülünez türleri insanlar tarafından yiyecek olarak yetiştirilir. Peki sülünez nasıl yetiştirilir? Sülünez nerede yaşar? Sülünez ne yer? gibi soruların cevabını arıyorsanız sizi yazımızı okumaya davet ediyoruz.
Sinonovacula constricta türü sülünez yetiştiriciliği yapılan yüzlerce tür arasından 2001 yılında 597 bin ton üretimle 14. sırada yer almıştır. Bu tür ülkemizdeki sülünez türlerinden en ve kalınlık bakımından biraz daha fazladır. Sülünez yetiştiriciliğinin ilk olarak 500 yıl önce Güney Çin bölgesinde başladığı kabul edilmektedir. Çin'de yaklaşık 21.000 hektarlık bir alanda 200.000 ton civarında sülünez üretimi yapılmaktadır.
Sülünez, Çin ve Japonya sahillerinde yaygın olup doğal ortamlardan toplanarak da gıda olarak değerlendirilebilir. Ülkemizde doğal ortamdan toplanan sülünez yemek olarak değil yalnızca olta yemi olarak kullanılır. Sülünez fiyatı diğer su ürünleri açısından oldukça yüksektir.
Sülünez deniz zemininde bir oyuk açarak yaşar. Bu sebeple sülünez yetiştiriciliğinde her hangi bir koruma önlemine gerek duyulmaz. Çünkü bulunduğu yeri terk edemez, ömür boyu sabit kalır. Zeminde kendini dikey olarak gömer. Gömülme derinliği yaşına ve iriliğine göre değişir ve boyunun birkaç katı olabilir.
Sülünez diğer kabuklu canlılar gibi sudaki planktonları süzerek yer. Bu sebeple yetiştirilirken beslenmesine gerek yoktur. Bulunduğu bölgede plankton varlığının zengin olması bu canlılar için yeterlidir. Sülünez çoğunlukla bentik diatomlar ile beslenir. Japonya'da bulunan bu canlılar üzerinde yapılan çalışmalarda Nitzschia sp. ve Coscinodiscus sp. benzeri diatomların gıda zincirinde yüksek oranda tüketildiği saptanmıştır.
Sülünez Üreme Dönemi
Sülünez cinsiyet ayırımı ancak üreme döneminde yapılabilir. Bu dönemde erkek üreme organı süt beyaz renk alır. Dişi sülünezlerin yumurtalıklarında renklenme görülür. Üreme zamanı eylül ile ocak ayları arasındadır. Bu dönem bölgeye ve bölgedeki su sıcaklığına göre farklılıklar gösterebilir. Yetişkin sülünez üreme döneminde ikişer haftalık periyotlar dahilinde 3-4 kez yumurta bırakabilir. Her seferinde 150-200 bin yumurta verebilir.
Yumurtadan çıkan larvalar metamorfoz dönemi geçirir. Bu dönem su sıcaklığına bağlı olarak 8-10 gün sürer. Sonrasında larvalar zemine tutunabilecek yavru sülünez haline gelirler.
Sülünez Larvalarında Gelişim
22-24 derece ve 8.5 pH su ortamında döllendikten 30 dakika sonra gelişimin başladığı gözlenir. Yaklaşık 7 saat sonunda gastrula, 23 saat sonunda veliger ve 7-8 gün sonrasında yavru dönemine girilir. Su sıcaklığı bu gelişme döneminde son derecede etkili olur. Yapılan gözlemler 25°C su sıcaklığında gelişimin 5-6 günde yavru evresine tamamlandığını göstermiştir.
Yavrularda gelişme üzerinde su sıcaklığı, pH, tuzluluk, besin varlığı, yerleşme sıklığı, toprak özellikleri, gel git olayları gibi bir çok faktörün etkisi vardır. Mayıs temmuz arasında kabuk gelişimi, temmuz eylül arasında ise et gelişiminin olduğu bildirilmiştir. Uzunluk birinci yıl 4-5 cm, ikinci yıl 7 cm civarında olmaktadır.
Genel olarak yetiştirmede doğal yavrulardan yararlanılır. Çünkü doğadan, yavru toplanacak alan daha önce iyi bir şekilde hazırlanırsa bol miktarda yavru toplama imkanı vardır.
Çinli sülünez yetiştiricileri üreme döneminden önce yavru kaybını engellemek amacıyla zemin temizliği yaparlar. Yavrular genelde 1.5 cm boya ulaştığında toplanırlar. Üretim sahasına yavrular elle serpilir veya bazı bölgelerde zemine yerleştirilirler. Metrekareye ortalama 1500 civarında yavru bırakılır. Zemin üstünde 2-3 cm çamur, altında 20 cm civarında toprak ve an alt tabakada bir miktar kum olması sülünez gelişimi için ideal kabul edilmektedir.
İki yaşından sonra genelde boyca uzama azalır. Çoğunlukla ikinci yıl sonunda hasat yapılır. Eğer ikinci yıl hasat yapılmazsa ölüm oranında artış görülür. Hasat döneminde sülünezin ortalama boyu 6 cm civarındadır. Hasat ucu küçük çengelli bir tel ile yapılır. Bir kişi günde 30-40 kilo sülünez toplayabilir. Sülünez taze olarak pazarlanır ancak bir kısmı kurutularak saklanır.
Sülünezlerin toplanmasında çeşitli malzemelerden de yararlanılır. kürekle çamurun kaldırılması ve elekte yıkama yolu ile toplama yapılırsa bu zayiata neden olabilir. Bazı ülkelerde özel toplama aletleri de kullanılıyor. Bu malzeme 10 cm uzunluğunda içi boş bir tüp şeklindedir. Üst kısmında parmakla kapatılan bir hava deliği vardır. Bu boru sülünes yuvasına üst kısmındaki delik kapatılarak batırılır. Üst kısmının açılmasıyla içindeki hava çıkar ve sülünez boru içerisine girmiş olur. Bu işlem birkaç kez tekrarlanarak çıkarma işlemi tamamlanır. Bu malzemenin taşlı zeminde kullanılması mümkün değildir.
Sülünezin Doğal Yaşam Döngüsü
Sülünez, ayak olarak belirtilen kısmı ile kumun içine girerek yaşar. Denizdeki organik madde ve mikroskobik canlıları filtreleyerek yer. Sülünez kördür ancak kumdaki hareketleri ve basınç değişikliklerini hissedebilir. Tehdit algıladığında saniyeler içinde yuvasına saklanır. Kabuklu deniz canlıları oldukları için, yalnızca kazabilecekleri sertlikteki kumlarda yaşayabilirler.
Sülünez hava sıcaklığının ve yiyeceğin çok olduğu yaz aylarında gelişim gösterirler. Kış aylarında da beslenirler ancak fazla büyüyemezler. Maksimum boyutları yaklaşık 20 santimetredir. Bu boya ulaşana kadar her yıl birkaç santimetre büyüyebilirler. Sülünezlerin ortalama ömrü 20 yıl olarak tahmin edilmektedir. Yumurtalama yaz aylarında, erkek sülünez tarafından sperm salgılanıp dişinin solungaçlarında toplandığında gerçekleşir. Yumurtalar döllendiğinde denize bırakılır. Yavrular yumurtadan çıktığında serbest yüzen planktonik larvalardır. Büyüdüklerinde kumlu deniz tabanına yerleşip kabuklu deniz canlılarına dönüşürler.
